बॅक टू मागचा आठवडा.. सिनियर केअर होममध्ये नवीन दाखल झालेल्या एका आज्जींना आता नंतर भेटू, हे सांगून घरी जायला निघाले, तर नर्सने आजच भेट असे सांगितले. त्या भेटीचे कारण,
त्या फार घाबरलेल्या आहेत. त्यांच्या मुलीला करोना होईल का? ती जॉब करते, तिचा ह्या आजाराने इन्फेक्शन होऊन, जॉब जाईल का, या भीतीने त्यांना झोप लागत नव्हती. मग तडक त्यांना भेटायला गेले. ओळख करून घेऊन मोकळी हवा खायला गच्चीवर घेऊन गेले. 'घाबरू नका. नकारात्मक विचार करू नका. तुमच्या मुलीला काहीही होणार नाही, तुम्ही निश्चीन्त रहा, रिलॅक्स रहा. टीव्ही बघा, रेडिओ ऐकत झोपा, पेपर वाचण्यात मन गुंतवा', असे सांगितले. 'टीव्ही नको वाटतो. पेपर माझ्याकडे नाही आणि रेडिओही नाही', सांगितल्यावर चष्मेवाल्या आज्जींना ह्या नवीन आज्जींना 'तुमचा जुना पेपर देऊ का वाचायला?', विचारल्यावर, 'जुना कशाला, नवीन दे ना', म्हणाल्या. मी 'नको, तुम्ही नवीन वाचा आणि जुनाही उद्या आणून देते', सांगितल्यावर, 'काही घाई नाही. सावकाश वाचू दे', असे सांगून मोठ्या मनाने पेपर घेऊन जायला परवानगी दिली.

आज्जींशी गप्पा मारण्यात मला घरी जायला उशीर झालेला होता आणि आणि नर्सच्या शब्दाला मान देऊन मी जास्तवेळ थांबले, याची कृतज्ञता म्हणून नर्सने आमच्या दोघींसाठी कॉफी आणि केक किचनमधून मागवलेला होता, कशासाठी गं उगाच हे केलंस, मी माझं कर्तव्य केलं ना, असं म्हणाले, मात्र खातांना आणि कॉफी घेतांना मला खरोखरच भूक लागलेली होती आणि फार मानसिक थकवा आलेला होता, जो कॉफी आणि केकने एकदम दूर झाला, हे जाणवले आणि माझी गरज न सांगता ओळखून प्रेमाने मला ट्रीट देणाऱ्या नर्सला खूप धन्यवाद देऊन खूप समाधानी मनाने घराकडे निघाले.

नर्सच्या ह्या अनुभवाच्या निमित्ताने माझ्या इतरही सहकाऱ्यांविषयी सांगावेसे वाटते आहे. आज्जी आजोबांइतका सविस्तर वेळ त्यांच्यासोबत घालवायला मिळत नसला, तरी माणूस म्हणून त्यांच्यातला ग्रेटनेस, विनोदबुद्धी, माणुसकी आणि इतरही काही पैलूंचे वेळोवेळी दर्शन होत असते, ते सांगितले नाही, तर डायरी अपुरीच राहील.

सुरुवात बॉसपासून करते. वेळोवेळी त्यांचा उल्लेख आलेला आहेच, पण त्यांच्याविषयी अजूनही बरेच काही सांगण्यासारखे आहे. त्या कामावर रोज सायकलवरून येतात. जाऊन येऊन वीस किमीचा प्रवास करतात रोज. करोनानिमित्ताने झालेल्या एका मिटिंगमध्ये त्यांनी तापाच्या लक्षणांविषयी बोलतांना सहज सांगितले होते, की मला गेल्या वीस वर्षांत एकदाही ताप आलेला नाही. त्या रोज सलाड आणि फळांचा भाग जास्त खातात आणि कार्बोहायड्रेट्स अगदी मर्यादित.

करोनाविषयक प्रतिबंधक उपायांच्या मिटिंगमध्ये- जो माझा कामाचा पहिलाच दिवस होता, एका मुलीने म्हटले, आता आपण एकमेकांना किसेस, हग्ज देणे बंद करायला हवे. त्या दिवशी एका आफ्रिकन वंशाच्या बाईंनी बॉसजवळ कोणत्यातरी कारणाने मन मोकळं केलं, तेंव्हा बॉसने खूप प्रेमाने त्या बाईंना कुशीत घेऊन दिलासा दिला होता. त्या दिवसानंतर मात्र सोशल डिस्टन्सिंग स्ट्रिक्टली सुरू झाल्याने बॉसचा हा पैलू मला नशिबानेच बघायची संधी मिळाली, असे म्हणायला हवे.

एम्प्लॉयी आणि बॉस असं नातं त्या कधीच मानत नाहीत. आम्ही जेवायला सोबत बसतो, तेंव्हा त्यांच्यासाठी सोडा वॉटर आणि माझ्यासाठी नॅचरल वॉटरची बाटली त्या न विसरता आणतात, ग्लासमध्ये पाणीही ओतून देतात. किचन स्टाफ आम्हाला ऑर्डर केलेलं जेवण आणून देतो पण रिकामी ताटं, चमचे, ग्लास इत्यादी आम्हीच किचनमध्ये घेऊन जातो. ते काम करण्यातही त्या नेहमी पुढाकार घेतात.

या निमित्ताने अजून एक गोष्ट नमूद करावीशी वाटते, ती म्हणजे, इकडे जर्मनीत शिपाई वगैरे नसतात, अशी हाताखालची कामं करायला. सगळेजण- कॉलेजचे प्रोफेसर ते कंपन्यांचे बॉसेस- ब्रेक्समध्ये स्वतः उठून आपापली कॉफी घेणे, रिकामे कप जागेवर ठेवणे, ही कामं करतात.

माझा नवरा- जयच्या जुन्या बॉसची तर याहून ग्रेट गोष्ट. जय आणि इतर सहकारी ऑफिसमध्ये काम करत असतांना ते स्वतः कॉफी ब्रेक्समध्ये सर्वांसाठी कॉफी घेऊन जाऊन त्यांच्या केबिन्समध्ये सर्व्ह करत असत!!

माझ्या एका सहकाऱ्याची- टेक्निशियनचीही अशीच गोष्ट. तो कँटीनच्या हॉलमध्ये जेवत होता, मी त्यांच्या ग्रुपला जॉईन झाले. स्वतःसाठी स्टोअर एरियातुन पाण्याची बाटली घेऊन बसायचे मला लक्षात नव्हते. मी बसताच, 'तू पाणी नाही घेतलंस?' असं म्हणून 'मी आणते', सांगितलं तरी जेवता जेवता उठून माझ्यासाठी पाणी तर आणून दिलंच, शिवाय ते ग्लासात ओतूनही दिलं त्याने!

मिटिंगमध्ये एकदा त्याने असाच काहीतरी जोक केला, ज्याने सगळे खूप मोठ्याने हसायला लागले. बॉसना तर हसू आवरतच नव्हते बराच वेळ.. नंतर त्यांनी त्याला 'थँक्यू' म्हटलं, इतकं हसवल्याबद्दल. म्हणाल्या, "आज सकाळी कामावर येववतच नव्हतं, बेडमधून उठुच नये, असं वाटत होतं, इतका थकवा अंगात होता. आत्ताही मी अगदी थकलेले होते, तुझ्या त्या जोकने सगळी मरगळच निघून गेली."

असा हा टेक्निशियन कायम येता जाता काहीतरी मजेशीर करत असतो, ज्याने कोणालाही हसू यावे. जसे खुर्ची घेऊन येऊन बसायला जावे तर संगीत खुर्चीसारखा येऊन पकडणार ती खुर्ची आणि त्यावर बसणार आणि मग तिकडून उठून आता तू बस म्हणणार. असे काही ना काही गमतीशीर प्रकार करून वातावरण हलकेफुलके बनवत आणि ठेवत असतो.

तशीच एक सफाई कामगारांपैकी ताई आहे. ती एकदा मला म्हणाली होती, की ती चार्ली चॅप्लिनसारखी आहे. तिला लोकांच्या चेहऱ्यावर आनंद, हास्य बघायला आवडतं. तिने सांगितलं, की माझं टार्गेट असतं, किमान दोन लोकांना रोज कॉम्प्लिमेंट द्यायची आणि किमान दोन लोकांच्या चेहऱ्यावर हसू आणायचं. हे तिने सांगितलं आणि तिकडून एक आजोबा चालतांना दिसले, त्यांना ती म्हणाली, मला तुमचं नाक फार आवडतं. किती धारदार, लांब आहे, तुमच्या चेहऱ्यावर ते शोभून दिसतं. आजोबांच्या चेहऱ्यावर आनंद निर्माण झाला. थँक्यू म्हणून ते पुढे चालायला लागले. ते गेल्यावर ती म्हणाली, बघ, जे मी ठरवलं होतं, ते केलं..

ती सर्वांना प्रेमानेच हाक मारते, जसे हनी, माय डियर, स्वीटी इ. कायम नाचत नाचत, गाणी म्हणत काम करत असते. मागे आज्जी नं १ गेल्या, त्यादिवशी अशीच नाचत, गात असलेली समोर दिसली. पण तिला कोणीही हसून प्रत्युत्तर करण्याच्या मनस्थितीत नव्हते. आम्ही त्याचवेळी आज्जींचे शेवटचे दर्शन घेऊन लिफ्टने खाली आलेलो होतो. ती घरी जायला निघालेली होती. मी बाहेर जाऊन तिला काय झाले आहे ते सांगून, सॉरी, तुला 'ह्या' कारणाने रिस्पॉन्स देऊ शकले नाही, हे सांगितल्यावर, ती एकदम मटकन खालीच बसली. मग जरावेळाने स्वतःला सावरून उठली. मग म्हणाली, मी आत्ता खूप दुःखी झालेले आहे, कारण आज्जी माझ्यासाठीही खूप जवळच्या होत्या. आम्हा क्लिनिंग स्टाफचे ह्या आज्जी आजोबांशी एक वेगळेच कनेक्शन जुळलेले असते. आम्ही रोज त्यांच्या रूममध्ये जात असतो, गप्पा मारत असतो, त्यामुळे त्रास होणार आज मला.. पण उद्या मात्र मी हे दुःख विसरून अशीच हसत, नाचत फिरणार आहे, बरंका!

एक टुनिशियन सुंदर तरुणी मी सायकॉलॉजीस्ट म्हणून नवीन जॉईन झाले आहे, हे समजल्यावर मला भेटायला आली होती आणि म्हणाली, मी इकडे एकटीच राहते. सगळं कुटुंब टुनिशियात आहे. मला फार सोशललायझिंगची सवय आहे, डान्स, डिस्को वगैरे. शिवाय जिममध्ये जात असते मी.. आता करोनापायी हे सगळं बंद झाल्याने फार फ्रस्ट्रेशन आलेलं आहे. काहीतरी उपाय सुचव. तिला फॉरेस्टमध्ये एकटीने जॉगिंग, घरी नेटफ्लिक्सवगैरे सिरीज, व्हिडीओकॉलवर घरच्यांशी आणि मैत्रिणींशी संवाद, पुस्तकं, बाकी छंद काय असतील ते आठवून ते जोपासणं वगैरे सांगूनही ती विशेष आनंदी दिसली नाही, तेंव्हा तिचा एकंदरीत कल बघता म्हटलं, तुला पार्टनरची गरज आहे का? त्यावर हो म्हटल्यावर आता करोनामुळे ते शक्य नाही. ऑनलाइन डेटिंग वेबसाईटवरून शोध एखादा, असं सांगितल्यावर इन्टरेस्ट घेऊन कोणत्या वेबसाईट्स वगैरे विचारायला लागली. मग म्हटलं, चांगला कोणी सापडला, तर लवकर लग्नही करून टाक. एकटी नको राहुस. तर म्हणाली, अगं, लग्न झालेलं आहे. नवरा टुनिशियात असतो. एक मुलगाही आहे. (सगळं कुटुंब टुनिशियात आहे, या वाक्याचा अर्थ मी फक्त आई वडील, भावंडं, नातेवाईक असा लावलेला होता.) तिचं बोलणं ऐकून मी आणि बाकीचे सहकारी खूप हसलो. तिला म्हटलं, ते डेटिंग वगैरे वेबसाईट्स विसर. नवऱ्यावर प्रेम असेल, तर त्यालाच नंतर इकडे आणण्याचा प्रयत्न कर, नाहीतर स्वतः परत जा. असा आपला टिपिकल भारतीय मनोवृत्तीतील सल्ला दिला. तिनेही अगदी स्पोर्टिंगली घेतला.

आधी वेगवेगळ्या फ्लोअर्सवर असे थोड्या वेळेसाठी वेगवेगळे एम्प्लॉयीज भेटत असत. खूप लाइव्हली वातावरण असतं त्या फ्लोअर्सवर. शिवाय जवळपास २५/३० आज्जी आजोबा एकेका फ्लोअरवर असतात. त्यातले बरेचसे लिफ्टने खाली वर करतांना भेटत असत. मजल्यांची रचना तीन दिशांना रुम्स, मध्यभागी ऑफिसची खोली, तिला लागून काही सोफ्याच्या प्रशस्त खुर्च्या आणि समोर टीपॉय, जेणेकरून आज्जी आजोबांना इथे बसून सोशलाईझ करता येईल, अशी आहे.

त्यामुळे क्वारंटाईन फ्लोअर ड्युटी मिळाल्यावर सुरुवातीला खूप विचित्र वाटत होतं. सुनसान एकटेपणा. (क्वारंटाईन फ्लोअर असले तरी करोनाबाधित इकडे अजून एकही नाही, पूर्ण संस्थेतही कोणी नाही, हे नमूद करणे आवश्यक आहे. संस्थेबाहेर हॉस्पिटलमध्ये इतर कारणांनी दाखल केले गेल्यामुळे करोनाची शक्यता असू शकते, या कारणाने त्यांना आयसोलेटेड रूममध्ये ठेवले जाणार, त्या ऐवजी ह्या फ्लोअरवर त्यांना शिफ्ट केले गेलेले आहे. रोज टेम्परेचर आणि अधूनमधून इतर टेस्टस घेऊन त्यांना करोना नाही, हे नर्सेस सातत्याने सर्व्हरवर रिपोर्ट करतांना दिसतात.)

इथे- ह्या फ्लोअरवर काही तास काढून मग गार्डनमध्ये जायचे आहे, असा दिलासा सुरुवातीला मनाला देत होते. पण आता इथली गरज म्हणून क्वारंटाईन फ्लोअरवर फुलटाईम ड्युटी मागून घेतल्यापासून वेगळी गंमत अनुभवायला मिळते आहे.
इथे रोज तीन शिफ्ट्समध्ये काम करणारे एकूण तीनच केअर एम्प्लॉयीज(स्पेशलाईज्ड नर्सेस) येतात. त्यांच्या ड्युटीज सतत बदलत असतात. आज ह्या फ्लोअरवर तर उद्या दुसऱ्या, असे काम त्यांना असते. शिवाय क्लिनिंग स्टाफही रोज वेगवेगळा येतो इकडे. डॉक्टर्सही अधूनमधून येऊन जातात.

कॉन्स्टंट अशी मीच एकटी या फ्लोअरवर असते. त्यामुळे पहिल्या दोन शिफ्ट्सचे निरनिराळे नर्सेस आणि क्लिनिंगचे कर्मचारी मला रोज भेटतात. शिवाय त्यांच्यासोबत वन टु वन असे सविस्तर बोलणे रोज होते, जे इतर फ्लोअर्सवर जास्त लोक असल्याने शक्य नव्हते. माझ्याप्रमाणेच ह्या मंडळींनाही ह्याच फ्लोअरची ड्युटी आता जास्त आवडायला लागलेली आहे, असे बोलण्यातून समजले. कमी लोक असल्याने काम कमी आणि डोक्याला शांतता असते त्यांच्या. योगायोगाने इकडे दोन मेल नर्सेस इरिट्रीया या आफ्रिकन देशातील येतात. ही दोघंही वेगवेगळ्या शिफ्ट्समध्ये दिसतात. खूप गप्पीष्ट आहेत दोघंही. त्यांच्याशी बोलायला मला मजा येते. इरिट्रीयात आठ भाषा बोलल्या जात असल्याचे एकाकडून मला समजले. रमजानचा महिना असल्याने आत्ता त्यांचे रोजे सुरू आहेत. काहीही न खाता पिताही ते फ्रेश दिसतात, याचं कौतुक वाटतंय मला.

मोजून चार पाच आज्जी आजोबा फ्लोअरवर असल्याने माझे सर्व्हरवरचे सायकॉलॉजीकल रिपोर्ट्स ही मंडळी रोज वाचून माझ्यासोबत चर्चा करतात, आज्जी आजोबांविषयी.

ह्या फ्लोअरवर आज्जी आजोबा चौदा दिवसांचे पाहुणे असतात. ह्या काळात ते पार उदासीन झाल्याचे लक्षात आल्याने इकडे वातावरण लाईव्हली बनवणे, ही आता माझी जबाबदारी आहे. ती निभावण्याचा मी पुरेपूर प्रयत्न करते आहे. त्यात ह्या नर्सेसना सहभागी करून घेते जमेल तसे. त्यांना काही आज्जी आजोबा इतर फ्लोअर्सवर भेटल्याने माहिती आहेत, पण सर्वच आज्जी आजोबांची सविस्तर बॅकग्राऊंड माहिती नसल्याने मी ती आधी सांगते. मग त्यांनाही सॉफ्टकॉर्नर निर्माण होतो.

आज्जी आजोबा ह्या फ्लोअरवर आल्यापासून नुसतेच स्वतःला खोलीत बंद करून घेऊन तब्येती खराब करून घेत आहेत, हे लक्षात आल्याने मी त्यांना भेटायला गेले की त्यांच्या रुम्सच्या खिडक्या उघडणे, त्यांना गच्चीत फिरायला घेऊन जाणे. तिकडे गप्पा मारत बसणे, हे काम करायला सुरुवात केली आहे. कोणाला कसली गरज आहे, टीव्ही रेडिओ रूममध्ये नसल्यास त्यांच्या मूळ रूममधून आणि नवीन मंडळींना संस्थेकडून तात्पुरता उपलब्ध करून देण्यासाठी मी रोज टेक्निशीयन दादांना त्रास देते आहे. ह्या फ्लोअरवर मनोरंजनाच्या साधनांची नितांत गरज असल्याचे त्यांना पटवून दिल्याने तेही न वैतागता ही जास्तीची कामं करत आहेत.

मागच्या आठवड्यापासून मी दोन आज्जींना त्यांच्या मुलांसोबत व्हिडीओकॉलवर कनेक्ट करून देण्यात यशस्वी झालेले आहे.

एका आज्जींसोबत सलग आठवडाभर जर्मन खेळ खेळले, खूप मज्जा आली आम्हाला दोघींना. त्यांचा क्वारंटाइन पिरियड उद्या संपेल. इतर दोघींचा संपला. त्या आपापल्या मूळ रूममध्ये परत गेल्या.

दोन जणी जास्त आजारी पडल्याने हॉस्पिटलमध्ये भरती झाल्या. एक स्पॅनिश आजोबा ह्या फ्लोअरवर दाखल झाले.

असे बरेच काही गेल्या काही दिवसांपासून घडलेले आहे. ते सविस्तर अनुभव पुढच्या भागात सांगते.

सकीना (कुमुद-प्रमोद) जयचंदर.
२२.०५.२०२०

आत्तापर्यंतचे सर्व भाग एकत्रितपणे वाचण्यासाठी ब्लॉग लिंक:
https://sakhi-sajani.blogspot.com