भाग २९ मध्ये लिहिले आहे, तिच्यासारखीच दुसरी पण जास्त सिनियर ताई, ही अतिशय गोड शब्दांचा बोलण्यात वापर करून मन सुखावून टाकत असते. सर्व सहकाऱ्यांना शाट्झी शाट्झी (इंग्रजीत अर्थ हनी, हनी) तर करतेच, पण आज्जी आजोबांसोबतही ह्याच भाषेत बोलत असते. आपण लाडाने कसं सोनूटली, बबडू वगैरे म्हणतो तसे जर्मनमध्ये प्रेमाच्या शब्दांना 'शन' असा प्रत्यय जोडतात. तर ती प्रत्येकाला प्रेमाने 'शन' जोडूनच संबोधते. उदा. आचाऱ्याला शेफ म्हणतात, तर ही संस्थेच्या आचाऱ्याला फोनवर माईन शेफशन(माझा शेफुला) असे संबोधून बोलते.

संस्थेच्या नियमात हे असे बोलणे बसत नाही. आमच्या बॉसने मी जॉईन केले, तेंव्हाच मला सांगितलेले होते की असे बोलू नको बरंका कोणासोबत. थोडे अंतर ठेवून वागायचे आणि प्रोफेशनॅलिझम जपायचा, हेच तिलाही सांगितले होते, हे तिने मला सांगून, मला म्हणाली की मी हे असं सगळ्यांशी बोलते, हे तू प्लिज बॉसना सांगू नकोस हं.. मी अर्थातच हो म्हणाले. मला मुळात असं काही सांगायचं डोक्यातही आलं नव्हतं. आलं असतं तरी मी सांगितलं नसतं, कारण कुठली गोष्ट कळवणं गरजेचं आहे आणि कुठली नाही, याचं मला भान आहे. अर्थात मी नवीन असल्याने तिला ते कळलं नसल्याने सेफ साईड तिने मला माहिती दिली होती. मी तिला नियम हे माणसांसाठी असतात, माणसे नियमांसाठी नाही आणि तू या शब्दांचा जाणूनबुजून कुठल्याही वाईट हेतूने वापर करत नसून तो तुझ्या स्वभावाचा भाग आहे आणि तुझ्या पोटात असलेल्या मायेतून ते आपसूकच झिरपतात, तू तशा भाषेत बोलली नाहीस, तर तुला चैनच पडणार नाही, याची मला कल्पना आहे, हे तिला सांगितल्यावर तिला खात्री पटली की मी बॉसला सांगणार नाही.

मात्र बॉसला कोणी सांगितलंच, तरी बॉससुद्धा मला नाही वाटत काही ऑब्जेक्शन घेईल. ती तशी सेन्सिबल व्यक्ती आहे आणि कुठल्या गोष्टींवर ऑब्जेक्शन घ्यायचं आणि कुठल्या नाही, हे तिला नीटच माहिती आहे. नाहीतर शंभरच्या वर आज्जी आजोबा आणि जवळपास तितकेच एम्प्लॉयीज कोणत्याही मेजर क्लॅशेसशिवाय सांभाळणे आणि त्यांना जोडून ठेवणे हे सोपे काम नाही. शिवाय काम करणाऱ्या माणसावर पूर्ण विश्वास टाकून त्याला कधीही प्रेशराईझ न करता मोकळेपणाने त्याच्या पद्धतीने काम करू देण्याच्या त्यांच्या स्वभावामुळे आपलेपणाने काम करावेसे वाटते. बाकीच्यांचे मला नेमके सांगता येणार नाही, पण मला मात्र हे प्रकर्षाने जाणवते. शिवाय माझा अनुभव असा आहे की जॉईन केल्यापासून बॉसने एकदाही मला विचारले नाही, तू रोज किती आज्जी आजोबांना भेटतेस आणि किती वेळ देतेस, असे बोलू नकोस, तसे बोल, डॉक्युमेंटेशन असे का केले, असे कधीही विनाकारण बॉसिंग केले नाही. त्यांची पॉवर कधीही दाखवली नाही. त्यामुळे काम करणाऱ्या कोणामध्येही कडवटपणा, उपरोधिक भाव, तुच्छ लेखले गेल्यामुळे अपमानास्पद मनस्थितीत नाईलाजने पैसे कमवायला काम करत राहणे, असे मला कधीही जाणवले नाही.

तर बॅक टू नर्स ताई नं २. ती जशी प्रेमाचे शब्द बोलते, तशीच आणि तितकीच प्रचंड प्रेमळ आहे ती... आज्जी आजोबांना तिचे ते शब्द किती सुखावत असतील, तिची सेवा मिळणे म्हणजे त्यांना नक्कीच पूर्वजन्माची पुण्याई वाटत असणार, असे वाटते. आपल्याकडे कसं एखाद्या गोंडस व्यक्तीला/ मुलाला ससूला म्हणतात, तसे जर्मनमध्ये माऊस ह्या प्राण्याचे नाव घेतात. कोणत्याही आज्जींना आणि आजोबांना भेटल्यावर त्यांची साईझ काहीही असो, माय डियर मॉइसशन, माय लव्ह अशीच वाक्याची सुरुवात आणि शेवट करण्याची तिची सवय असल्याने तिचे बोलणे म्हणजे संगीत ऐकतोय, असंच वाटत राहतं... भेटली, की फिल्मी हिरॉईनसारखी डोळे फडफड फडफड करून हाय करून हसवत असते. हिची एन्ट्री झाली की वातावरणात एकदम चैतन्य निर्माण होतं. ती ज्या भाषेत बोलते, त्याच भाषेत तिला सगळे उत्तरं देत असल्याने ती बदली नर्स म्हणून दुपारच्या शिफ्टला आली की गोडमिट्टं शब्दांची फार गंमत अनुभवायला मिळते.

ह्या ताईला बरीच मोठी ३ मुलं(मुलं म्हणजे त्यात मुलगीही आली) असूनही नवरा वारल्यापासून इकडच्या कल्चरप्रमाणे ती एकटीच राहते. एक कुत्री तिने पाळलेली आहे सोबत म्हणून.. एकटी का राहतेस, विचारले असता मला तसेच आवडते, मुलांसोबत राहायला नाही आवडत, असं म्हणाली. ती एकही दिवस सुट्टी न घेता रोज सेकंड शिफ्टवर कामाला येते आणि एकदम जोडून दहा-बारा दिवस रजा काढून नातेवाईकांना भेटायला जाते. तिची आईही वेगळ्या गावी सिनियर रेसिडेंटमध्ये राहते, तिला भेटते, तिच्यासोबत वेळ घालवते.

तू इतकी गोड आणि प्रेमळ कशी, विचारले असता तिने अनपेक्षित असे उत्तर दिले. तिने सांगितले, तिला तिच्या आई वडिलांनी फार बेदम मारलेले आहे, तो मार खाऊन जो त्रास झाला, तो अनुभवल्यामुळे तिने ठरवले की ती स्वतःच्या मुलांच्या बाबतीत हे कधीच करणार नाही, त्याप्रमाणे तिने आपल्या मुलांना कधीच रागावले, मारले नाही. आज्जी आजोबांच्याही कोणत्याही वागण्याचा तिला कधीच राग येत नाही. ते कितीही इरिटेट करत असले, तरी ती इरिटेट होत नाही.

त्या रक्ताच्या थारोळ्यात पडलेल्या आज्जींकडे पाहून मला झालेला त्रास तिला माहिती होता. त्या आज्जी हॉस्पिटलमधून परत आल्यावर बेड रिडन होत्या. तिने मला विचारले, तू आज त्यांना दुपारच्या कॉफीब्रेकला केक भरवशील का? मी तिला हे काम मी केले, तर चालले का? असे विचारले, कारण मागे एकदा दुसऱ्या एका फ्लोअरवर मी राऊंडला गेलेले असतांना एक आज्जी पाणी मागत होत्या, तेंव्हा नर्सेस वेगळ्या कामात बिझी होत्या, म्हणून मी त्यांना पाणी पाजले, तर स्टाफ नर्स तिकडे आली आणि तिने सांगितलं, हे काम तू नाही करू शकत, कारण तू त्या गोष्टीचे प्रशिक्षण घेतलेले नाही.

पण ती ताई म्हणाली, हरकत नाही, तू कर हे काम.. मी त्या आज्जींना केक भरवला, पाणी पाजलं, आणि एकदम त्यांच्याविषयी माझ्याही मनात माया दाटून आली. ह्या आज्जींचे डोळे एकदम वेगळ्याच रंगाचे होते, हे मला त्यांना जवळून पाहिल्याने जाणवले. फिकट निळ्या रंगाची फार सुंदर शेड असलेले त्यांचे डोळे बघतच राहावेसे वाटत होते मला. ह्या आज्जींना केक भरवतांना त्यांच्या ओठांना लागलेले क्रिम मी टिश्यूने पुसले की त्या प्रत्येकवेळी 'दांके' (जर्मनमध्ये 'थँक्यू' )म्हणत. त्यांच्या डोळ्यातून कृतज्ञता ओथंबून वाहतांना दिसायची. त्यांना नीट ऐकू येत नसल्याने मोठ्याने बोललं, तरी त्यांना त्रास व्हायचा.

केक खाता खाता त्या अचानक म्हणाल्या, फार छान, टेस्टी केक आहे. आता मला नको देऊस अजून, नाहीतर सर्वांना पुरणार नाही. तू खाल्लास का? तू पण आठवणीने खा बरंका, असं प्रत्येक घासात सांगायला लागल्या. त्यांना सर्वांसाठी पुरेसा आहे केक, काळजी करू नका, तुम्ही खा, सांगितले तरी त्या तेच ते परत परत सांगत राहिल्या आणि मी ही 'हो हो' करत राहिले.

ती नर्स ताई रोजच मग मला हे काम द्यायला लागली. आज्जी पूर्ण बऱ्या होऊन टेबल चेअर वर खायला लागेपर्यंत आठवडाभर मी हे काम रोज केले. त्यातून आज्जींसोबत एक वेगळेच इमोशनल बॉंडिंग निर्माण झाल्याचे माझ्या लक्षात आले. माझ्या मनात त्यांची विचित्र आजारी अवस्था पाहून जे चित्र निर्माण झाले होते, ते खोडून सुंदर नात्याचे चित्र निर्माण व्हावे, या उद्देशाने ताईने मला मुद्दामच हे काम दिले असल्याचे मला जाणवले. हे काम करायला लागल्यावर आपण आपोआपच आईसारखे कसे होऊन जातो, हेच तिला बहुतेक मला प्रत्यक्ष अनुभवातुन दाखवून द्यायचे असावे.

अशा ह्या ग्रेट ताईसारखाच मागे उल्लेख केलेल्या दोन इरिट्रीशियन मुलांपैकी एक जण. ही ग्रेट ताई रजेवर जाते, तेंव्हा अधूनमधून हा येतो. काहीही न बोलता कृतीतूनच त्याचा प्रेमळपणा जाणवतो. त्याचे वय हार्डली विशीतले असेल. सगळी फॅमिली देशात आणि तो एकटाच इकडे जर्मनीत असतो, जॉबसाठी. अतिशय संयमी मुलगा आहे. कष्टाळू आणि शांत वृत्तीचा आहे.

एक आजोबा मागे ह्या फ्लोअरवर होते, ते टॉयलेटसाठीची स्पेशल व्हीलचेअर वापरत. आपल्या बसण्याच्या व्हीलचेअरवरून उठून ह्या चेअरवर बसायला त्यांना मदत लागायची. सतत ते बटण दाबून बोलवत असत आणि हा मुलगाही न वैतागता जायचा.

त्या चेअरला मध्यभागी बेबी टॉयलेटप्रमाणे सेपरेट करता येणारा भाग होता. प्रत्येक वापरानंतर तो भाग रिप्लेस करून जुना भाग धुवायला टाकावा लागायचा. त्यासाठी एक वेगळे वॉशिंग मशीन आहे, डिश वॉशरसारखे. ते मजल्याच्या दुसऱ्या टोकाला आहे. त्यात त्याने तो पार्ट एकदा धुवायला टाकला, तर आजोबा पाचव्या मिनिटाला रिंग वाजवायला लागले. सगळेच रिप्लेसबल पार्ट्स आजोबांनी वापरून संपवल्याने आता चाळीस मिनिटांचा प्रोग्रॅम संपून एक पार्ट स्वच्छ होऊन येईपर्यंत कळ काढा, असे सांगितले, तर पुन्हा फार अर्जंटली जायचे आहे, असे सांगतले.

मग त्या नर्स मुलाला काही गत्यंतर उरले नाही. त्याने जाऊन प्रोग्रॅम अर्धवट बंद करून आजोबांना तो इनर पार्ट आणून व्हीलचेअर टॉयलेटवर बसवून दिले. हे आजोबा सतत बेल वाजवून बोलवत असतात. जराही बसू देत नाहीत. त्यांना कधीच आंघोळ करायची नसते.
मला करोना नाही झालेला, काही बॅक्टेरियाज नाहीत अंगात, असे सांगून आंघोळ टाळतात, कपडेही बदलू देत नाहीत. अंगावर सगळे अन्न सांडून ठेवतात, त्यामुळे त्यांच्या रूमची अवस्था लक्षात येत असेलच, शिवाय अंगाचाही वास येतो.

मी आज्जी आजोबांना गच्चीत नेण्यासाठी विचारायला जायचे, तेंव्हा हे आजोबा त्यालाही नकार देत. मात्र, बाकी जे आज्जी आजोबा होकार देत, त्यांना मी बाहेर नेतांना बघितलं, की जणुकाही ते सगळे बाहेर कुठेतरी पार्टीला निघाले आहेत आणि त्यांना नीट तयार करायला हवे, असा विचार करून हा नर्स मुलगा त्यांचे मस्त केस विंचरून त्यांना तयार करून देतो.

तुझ्या मनात इतकी माया, सेवाभावी वृत्ती कशी निर्माण झाली, हे विचारले असता, तो म्हणाला, जेंव्हा जॉबची भरपूर डिमांड असलेले क्षेत्र म्हणून त्याने ह्या जॉबचे प्रशिक्षण सुरू केले, तेंव्हा त्याच्या काकांनी त्याला सांगितले, हे काम करत असतांना तुझ्या आईची सेवा करतो आहेस, असा विचार करून सर्व आज्जी आजोबांना ट्रीट करत जा. त्याने हे वाक्य कायमचे लक्षात ठेवून तेच रोजच्या कामात ऍप्लाय करतो आहे, असे सांगून मला खरोखरच थक्क करून टाकले.

बाकीच्या नर्सेस थोड्या काळासाठी येत जात असतात. हे तिघं मात्र जास्त वेळ सहवासात असल्याने त्यांच्यासोबत बोलण्याची, त्यांचा ग्रेटनेस जवळून अनुभवायची संधी मला मिळाली. त्यांच्यापासून खूप काही शिकण्यासारखं आहे, हे जाणवून मी अंतर्मुख झाले.

~ सकीना (कुमुद-प्रमोद) जयचंदर.
१७.०६.२०२०