२६.०६.२०२० या दिवशी विस्कळीतपणे लिहिलेला हा मोठा भाग नीट लिहून नंतर प्रकाशित करावा, म्हणता म्हणता तो प्रकाशित करायचा राहूनच गेला. हा भाग खूप मोठा झाल्याने दोन भागात विभागून टाकत आहे.
(भाग:१)

डायरीच्या या भागात मी क्वारंटाईन फ्लोअरवर ड्युटीच्या निमित्ताने बराच काळ राहता आल्याने काय काय नवीन शिकता आले आणि अनुभवता आले, त्यातला काही भाग सांगणार आहे.

मुळातच माझ्यासाठी एकंदरीतच हा जॉब नवीन असल्याने बऱ्याच जणांच्या कामाचे स्वरूप नक्की काय आहे, हे मला माहिती नव्हते, ते ह्या फ्लोअरवर आल्यामुळे मला समजू शकले. जसे नर्स आणि स्पेशलाईज्ड नर्स, यांच्यातला फरक.. बॉस, ऍडमिन स्टाफ, रिसेप्शन आणि मी सोडून बाकी सर्व स्टाफला युनिफॉर्म आहे. टेक्निकल स्टाफ, वॉशिंग, क्लिनिंग, किचन, ऑक्युपेशनल थेरपिस्ट, नर्सेस या सर्वांना युनिफॉर्म आहेत.

नर्सेसचे दोन प्रकार आहेत आणि त्या दोघांनाही वेगवेगळे युनिफॉर्म्स आहेत. नर्सिंगचा कोर्स एक वर्षाचा तर स्पेशलाईज्ड नर्सिंगचा तीन वर्षाचा, असा तो फरक. नर्सचे काम आज्जी आजोबांच्या वेगवेगळ्या टेस्टस घेणे, त्यांना वेळच्यावेळी औषधे देणे, त्यांची रूम लावणे, त्यांना गरज असल्यास आंघोळ घालणे, जेऊ घालणे, कपडे बदलणे, त्यांना गरज असेल, ते सर्व पुरवणे.

तर स्पेशलाईज्ड नर्सचे काम आज्जी आजोबांना कोणती औषधं लागत आहेत, ती सर्व डॉक्टरांच्या सल्ल्याने उपलब्ध करून देऊन प्रत्येकाच्या नावांचे लेबल्स लावून बनवलेल्या ट्रे आणि ग्लासेसमध्ये ते रोज लावून ठेवणे, त्यांची फाईल मेंटेन करणे, कॉम्प्यूटरवर त्यांचे सगळे डॉक्युमेंटेशन करणे, त्यांची वागणूक, शारीरिक आणि मानसिक आजार, खाण्यापिण्याच्या सवयी, या सगळ्याची नोंद करणे. इत्यादी. हे नर्स आणि स्टाफ नर्स लोक इतके ऑक्यूपाईड असतात की त्यांना अक्षरशः जेवायलाही वेळ मिळत नाही. काहीतरी सटरफटर स्नॅक्स, चॉकलेट खात खात काम करतांना दिसतात हे लोक. जेवलात का, कधी जेवणार, यावर नेहमीचे उत्तर, वेळच मिळाला नाही. आता काम संपल्यावर घरी जाऊनच जेऊ..

ह्या फ्लोअरवर आल्यावर काहीही कामासाठी, खाण्यापिण्यासाठी इतर फ्लोअरवर जाणे म्हणजे कपडे बदलण्याचे भयंकर कंटाळवाणे सोपस्कार पार पाडावे लागत असल्याने सगळेच ते टाळतात.

एकदा नर्स ताईने मला उद्या ड्यूटीवर येतांना किचनमधून आपल्यासाठी एक जास्तीचा कॉफी कॅन आणशील का? सांगितल्यावर मग मी न विसरता रोजच हे काम करायला लागले आणि मग हे स्पेशलाईज्ड नर्सेस ह्या फ्लोअरवर कामासाठी आले की त्यांना 'कॉफी देऊ का' असे विचारत हवी असल्यास ती पुरवणे सुरू केले. एवढ्याशा गोष्टीने हरखून जाऊन एक जण मला 'यू आर ऍन एंजल' म्हणाली.

हे फ्लोअर अशा अनेक कारणांमुळे मला आता घरच्यासारखेच वाटते. एका घरातून उठून दुसऱ्या घरात गेल्यासारखे वाटते इकडे मला.

नर्सेसनाही गरज असल्यास हक्काने मला मदत मागा असे सांगितलेले असल्याने त्यांच्यावर अतिरिक्त ताण येतो, तेंव्हा मला मदत मागतात. तसे काही नवीन आलेल्या आज्जी आजोबांचे सामान बॅगेतुन काढून रूममध्ये योग्य जागी लावण्याचे काम मी केले आणि त्यांना बाहेर फिरायला नेतांना सॉक्स, शूज घालण्याचे काम करायला दुसऱ्या कामात बिझी असलेल्या नर्सला न बोलवता मी ते पटकन करून टाकायला लागले.

तसेच ह्या फ्लोअरवर जास्त काळ घालवता आल्याने नक्की कोणकोणत्या प्रकारच्या रुम्स आहेत, त्यात काय काय सुविधा आहेत, हे नीट आतून बघता आणि समजून घेता आले. मागे संस्थेच्या इमारतीची रचना कशी आहे, यावर एक लेख लिहिला होता, त्यात काही गोष्टी नजरेतून सुटलेल्या होत्या, ज्या या फ्लोअरवर मला दिसल्या. जसे प्रत्येक फ्लोअरवर एक वेगळे प्रशस्त असे बाथरूम आहे, ज्यात मोठा बाथटब आणि टॉयलेट आहे. याला 'फ्लेगेबाद' म्हणजेच स्पेशल केअर बाथ असे नाव आहे. आज्जी आजोबा राहतात त्या प्रत्येक रूममध्ये ऍटॅच्ड बाथरूम-टॉयलेट आहेच, त्यातच त्यांची आंघोळ चालते. त्यामुळे ह्या स्पेशल रूममध्ये त्यांना कधी आंघोळ घालतात, त्याची कल्पना नाही. एकदा तो प्रश्न विचारून कळवेन.

दुसरं म्हणजे 'श्पूलराऊम' ह्या खोलीत डिश वॉशर्स आहेत, पण ते रेग्युलर भांड्यांसाठी नसून टॉयलेटच्या पार्ट्ससाठी. मागे एका भागात एक आजोबा ते वापरत असल्याचा उल्लेख केला होता, तेच हे. व्हीलचेअरवरच्या कमोडवरील धुण्याचा सेपरेबल पार्ट इथे धुण्यासाठी टाकला जातो आणि ४० मिनिटांचा प्रोग्रॅम रन करून स्वच्छ धुण्यात येतो. ही रूम अत्याधुनिक किचनसारखी चकचकीत लख्ख स्वच्छ दिसते. ते पार्ट्स छोटेच असल्याने मशीनही छोटेच आहे. ती व्हीलचेअरही अतिशय स्वच्छ दिसते. सांगितले नाही, तर कळतही नाही, हे एक टॉयलेट आहे म्हणून.. सर्व आज्जी आजोबा या प्रकारच्या टॉयलेटचा वापर करत नाहीत. ज्यांना शक्य आहे, ते सर्व रूममधले टॉयलेट वापरतात. काही स्वावलंबी आहेत तर काही नर्सेसच्या मदतीने उठतात बसतात.

असेच एक व्हीलचेअर असलेले वेईंगमशीन आहे. ज्यात आज्जी आजोबांचे ठरवलेल्या शेड्युलनुसार वजन केले जाते. एका व्हीलचेअरवरून ऊठवून दुसऱ्यात बसून पाय ठेवायला त्या चेअरला ऍटॅच्ड स्टॅन्डस आहेत, त्यावर पाय ठेवून वजन केले जाते. हे कामही नर्सेससोबत करायची ह्या फ्लोअरवर मला संधी मिळाली. एक आज्जी भूक लागत नसल्याने नीट खाल्ले गेले नाही की अधूनमधून उत्सुकतेने माझं वजन करशील का, हे विचारायच्या, मग मी त्यांना मदत म्हणून नर्सला न बोलवता स्वतःहून ते काम करायचे, त्यामुळे तेही शिकू शकले.

क्वारंटाईन फ्लोअरवर ड्युटी सुरू झाल्यावर सुरुवातीला फ्लोअरवरच्या वातावरणात जिवंतपणा आणण्यासाठी मी काय करू, हे विचारले असता आज्जी आजोबांसोबत निरनिराळे खेळ खेळण्यासाठी मला सुचवण्यात आले होतेच. त्यानिमित्ताने बहुतेक सर्व जर्मन लोकांना माहिती असलेला आणि त्यांच्यात पॉप्युलर असलेला 'मेंश एर्गेरे दिश निष्त' हा थोडा बुद्धिबळासारखा आणि थोडा सापशिडीसारखा अतिशय सोपा पण वेळ घालवायला मस्त असा कमीतकमी दोन ते जास्तीतजास्त चार जण बराचवेळ एक राऊंड खेळू शकतील, असा खेळ शिकले आणि काही आज्जी आजोबांसोबत खेळलेसुद्धा.

क्वारंटाईन फ्लोअरवर असल्याने आम्ही सर्वजण एकमेकांपासून सेफ डिस्टन्सवर बसून, (जनरली एकच फासा सगळे शेअर करतात, तर सेफ्टी म्हणून) प्रत्येकजण वेगवेगळे फासे घेऊन खेळलो.

उन्हाळा जसजसा वाढत गेला, तसतसा आता गच्चीवर बसता येणार नाही, एखादी बाल्कनीत वापरतात ती छत्री मिळेल का, असे विचारले असता गच्चीत बटनाने ओपन क्लोज करता येईल, अशी शेड ऑलरेडी आहे, जी सेम खाली गार्डनमध्येही आहे, ही माहिती मला टेक्निशियनने पुरवली. ती तिथे असूनही इतके दिवस मला कधी दिसली नव्हती, याची मला गंमतच वाटली. ही शेड खूप वारा सुरू झाला की आपोआप फोल्ड होते, हेही बघितले. पूर्ण बिल्डींगमध्येच असे शटर्स आहेत, जे प्रखर ऊन सुरू झाले की आपोआप उघडतात आणि सर्व रूम्समध्ये सावली आणतात, हेही मागच्या आठवड्यात अनुभवले.

गच्चीत खुर्चीवर बसता यावे म्हणून खालच्या गार्डनमध्ये असलेल्या कपाटातून सीटचे काही कुशन्स मी मागवले, ते ऑफिसमधून घरी जातांना न चुकता गच्चीतून परत आणण्याचे काम मी करायला लागले. तसेच गच्चीतल्या कुंड्यांमध्ये ठेवलेल्या रोपांना पाणी कोण घालते, विचारले असता, सध्या तसे कोणी त्या फ्लोअरवर नाहीत असे समजले, तेंव्हा हे काम मी केले तर चालेल का, विचारले असता बॉसने आनंदाने होकार दिला आणि त्या निमित्ताने क्लिनिंग स्टाफच्या रूममध्ये जाऊन बादल्यांनी झाडांना पाणी देण्याचे आनंददायी काम मी करायला लागले. आज्जी आजोबांनाही खूप छान वाटायचं हे काम बघतांना..

सुरुवातीला दोन खुर्च्या, मग टेबल, मग दोन टेबल्स आणि चार, ते आठ खुर्च्या गच्चीत वापरात यायला लागल्या. कधी दुपारची कॉफी आणि केक तर कधी लंचही गच्चीतच आज्जी आजोबांना सर्व्ह केले जाऊ लागले. आधी नर्स ताईने नकार दिला होता पण मग मी हळूहळू तिला कंव्हीन्स करून एकेक नियम सुरक्षितपणे रिलॅक्स करत गेले. आधी नर्सेसना नियम क्लियर नव्हते. आज्जी आजोबांना त्यांच्या त्यांच्या रूम्समध्येच आयसोलेट करायचे आहे, असे ठरलेले होते. ते नियम सुरक्षिततेची काळजी घेत बॉसची परवानगी घेत घेत शिथिल करत गेले.

आता आज्जी आजोबा गच्चीत आणि हवा खराब असते तेंव्हा फ्लोअरवरच्या कॉरीडॉरमध्येही टेबल खुर्चीवर बसून गप्पा, खेळ करतात.

बाकीच्या फ्लोअर्सवर ते ब्रेकफास्ट, लंच आणि डिनर त्या त्या फ्लोअरवर असलेल्या डायनिंग हॉलमध्ये घेतच असतात. फक्त जे बेडरिडन आहेत, त्यांनाच त्यांच्या रूममध्ये अन्न सर्व्ह केले जाते. इथे मात्र सगळे आपापल्या रूममध्येच खात-पीत होते. आता त्यांना एकमेकांच्या क्लोज संपर्कात न येताही सोशलाईझज्ड जीवन जगणे शक्य झाल्याने ते आनंदात आहेत. उलट आता हा फ्लोअर सोडून जातांना त्यांना आणि ते आम्हाला सोडून जात आहेत, म्हणून आम्हाला वाईट वाटते, इतके छान बॉंडिंग झालेले आहे आणि होते आहे.

ह्या फ्लोअरवरच्या आज्जी आजोबांचे किस्से पुढच्या भागात सांगते.

~सकीना (कुमुद-प्रमोद) जयचंदर
०३.०७.२०२०

आत्तापर्यंतचे सर्व भाग एकत्रितपणे वाचण्यासाठी ब्लॉग लिंक:
https://sakhi-sajani.blogspot.com